Stworzony czy nie stworzony? – spojrzenie ibadyzmu i sunnizmu na Koran

Jednym z głębokich zagadnień teologicznych w islamie jest pytanie: czy Koran jest stworzony przez Boga w czasie, czy istnieje odwiecznie i bez początku? To rozważanie ma znaczenie nie tylko akademickie, ale także duchowe, bo dotyczy natury słowa Bożego.

Sunnizm – Koran jako nie stworzony

W klasycznym sunnizmie dominuje przekonanie, że Koran jest nie stworzony (ghajr machlūq). Uznaje się go za odwieczne słowo Boga, istniejące poza czasem. To znaczy, że tekst świętej księgi nie jest zwykłym tworem językowym, ale przejawem wiecznego atrybutu Boga – Jego mowy.

To stanowisko miało też wymiar polityczny – w IX wieku kalifowie Abbasydów prowadzili dyskusję z uczonymi, a ci, którzy sprzeciwiali się poglądowi o „stworzonym Koranie”, często byli prześladowani. Ostatecznie jednak w sunnickiej ortodoksji zwyciężyła idea o jego nie stworzoności.

Ibadyzm – Koran jako stworzony

Ibadyzm natomiast przyjmuje inną perspektywę: Koran jest stworzony (machlūq). Dla ibadytów oznacza to, że słowo Boże zostało objawione w określonym czasie i języku – arabskim – i skierowane do ludzi jako przewodnik życia.

Nie oznacza to jednak umniejszenia jego świętości. Wręcz przeciwnie – podkreśla, że Koran jest praktycznym narzędziem, darem Boga dla ludzi, dostosowanym do historii i ludzkiego rozumienia. To także zgodne z charakterem ibadyzmu, który zawsze kładł nacisk na prostotę, moralność i praktyczne zastosowanie religii.

Dlaczego ta różnica jest ważna?

Dla turysty i czytelnika zainteresowanego kulturą islamu ta różnica pokazuje, jak bogata i różnorodna jest tradycja muzułmańska. W Omanie, gdzie dominuje ibadyzm, można spotkać podejście bardziej pragmatyczne i otwarte, natomiast w krajach sunnickich podkreśla się transcendencję i wieczność słowa Bożego.

Ta debata przypomina, że islam nie jest jednolity, ale tworzy mozaikę poglądów, które przez wieki kształtowały kulturę i duchowość muzułmanów.